മനസ്സില് നാമ രൂപ സങ്കല്പങ്കങള് ഇല്ലാത്ത അവസ്ഥ യാണ് ധ്യാനാവസ്ഥ. നാമരൂപ സങ്കല്പങ്കങള് ഉയരുമ്പോള് ഇതു ബോധം ഇതു ബ്രഹ്മ എന്നറിഞ്ഞു ലയിപ്പിക്കുന്നതാണു ധ്യാന പ്രക്രിയ.
നാമ രൂപങ്ങളെല്ലാം മനസ്സിലെ സങ്കല്പങ്ങള് മാത്രമാണെന്നും, സ്വപ്നതുല്യം മിഥ്യ ആണെന്നും അറിഞ്ഞു തള്ളുക.
ഇതെല്ലാം ആര്ക്ക് തോന്നുന്നു എന്ന് ആരാഞ്ഞു അഹങ്കാര രൂപമായ കര്തൃ ഭോക്തൃ ഭാവങ്ങളെ ജ്ഞാനാഗ്നിയിൽ ദഹിപ്പിക്കുക.
ഞാനു എന്നും എന്റെ എന്നുമുള്ള മമതയുടെ ശൂന്യത/മിഥ്യത്വം അറിഞ്ഞു അതിനെ വെറും തുഛമെന്നു കാണുക.
സങ്കല്പങ്ങളെ സത്യമെന്ന് കരുതി അതില് ഭോക്ട്രുത്വം ആരോപിക്കുമ്പോള് മാത്രമേ ദുഃഖം ഉള്ളു എന്നറിഞ്ഞു സാക്ഷിയായിരിക്കുക.
ശക്തമായ സങ്കല്പ പ്രവാഹങ്ങള് വന്നാല് "സര്വ്വം അനിത്യം" എന്ന് ഉറപ്പിച്ചു, ആദിയിലും അന്ത്യത്തിലും ഇല്ലാത്ത സ്വപ്നങ്ങള് പോലെ, ഉണ്ടെന്നു അനുഭവിക്കുംപോഴും ഇല്ലാത്ത സ്വപ്നങ്ങള് പോലെയാണ് എല്ലാ സങ്കല്പങ്ങളും എന്നുറപ്പിച്ചു എല്ലാ നാമ രൂപങ്ങളെയും രാഗ ദ്വെഷങ്ങളെയും കര്ത്രുത്വ ഭോക്ത്രുത്വങ്ങളെയും ലയിപ്പിച്ചു നിർമല സ്വരൂപമായ ബ്രഹ്മത്തെ ബോധത്തെ സാക്ഷി ചൈതന്യത്തെ ഭക്തിയോടെ ആശ്രയിച്ചു സാക്ഷി രൂപത്തില് ഇരിക്കുക.
വാസ്തവത്തില് ഞാന് ഒന്നും ചെയ്യുന്നുമില്ല അനുഭവിക്കുന്നുമില്ല, എന്ന സത്യം ശരിക്ക് വിചാരം ചെയ്തു മനസ്സിലാക്കി കർമ്മെന്ദ്രിയങ്ങൾക്ക് വിഷയമായി യാദൃശ്ചയ വന്നുചേരുന്ന കര്മ്മങ്ങള് യാതൊരു അഭിമാനവുമില്ലാതെ കര്മ്മ ഫലത്തില് മമതയില്ലാതെ ചെയ്തു സുഖമായിരിക്കുക
മനസിന് ഏകാഗ്രതയും ശാ ന്തിയും നല്കി പരിപൂര്ണ സ്വ സ്ഥതയിലേക്ക് നയിക്കുവാന് ആത്മാര്പ്പണം ചെയ്തുള്ള ധ്യാനം സഹായിക്കുന്നു. ‘ധ്യാ നം നിര്വിഷയം മനഃ’ എന്നാ ണ് ധ്യാനത്തിന് നല്കിയിരിക്കുന്ന നിര്വചനം. വിഷയേച്ഛകളില് നിന്നെല്ലാം മനസ് പൂര്ണമായും മോചനം നേടിയ അവസ്ഥയാണിത്.
തിങ്ങിവിങ്ങി അടിച്ചിരമ്പി നുരച്ചാര്ത്തുകളുയര്ത്തിവരുന്ന ആ വിചാരപ്രവാഹത്തെ നിങ്ങള്ക്ക് നിര്മ്മമം നോക്കിക്കാണാന് കഴിയുമെങ്കില് ഒഴുക്കുതന്നെ ക്രമേണ അവസാനിക്കുകയും തല്ഫലമായി ഉപബോധതലം ജലശൂന്യമായിത്തീരുകയും ചെയ്യും.ഉപബോധതലത്തിന്റെ സമ്മര്ദ്ദത്തില്നിന്ന് വിമുക്തമായ ബോധമനസ്സ് കനം കുറഞ്ഞതായിത്തീരുകയും ധ്യാനജന്യമായ ആനന്ദത്തിന്റെ കഴിവ് സമ്പാദിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അങ്ങനെയായിത്തീര്ന്ന മനസ്സ് ധ്യാനത്തിന് ഏറ്റവും പറ്റിയതായിത്തീരുന്നു.
- സ്വാമി ചിന്മയാനന്ദന്
എണ്ണമില്ലാത്തത്ര പ്രാപഞ്ചികദൃശ്യങ്ങളെ കാട്ടി നമ്മെ വഴിതെറ്റിക്കുന്നത് ഈ മനസ്സിന്റെ അനിയന്ത്രിതമായ അവസ്ഥയാണ്, മനസ്സിന്റെ ആസ്വഭാവം നിയന്ത്രിതമായാലോ ? ദ്വൈതഭാവം അസ്തമിച്ചു -
"മനോദൃശ്യമിദം ദ്വൈതം യത്കിഞ്ചിത് സചരാചരം
മനസോ ഹ്യമനീഭാവേ ദ്വൈതം നൈവോപലഭ്യതേ"എന്നു മാണ്ഡൂക്യകാരികയില് പറയുന്നത് ഇതു തന്നെ ആണ്.
"മനോദൃശ്യമിദം ദ്വൈതം യത്കിഞ്ചിത് സചരാചരം
മനസോ ഹ്യമനീഭാവേ ദ്വൈതം നൈവോപലഭ്യതേ"എന്നു മാണ്ഡൂക്യകാരികയില് പറയുന്നത് ഇതു തന്നെ ആണ്.
"മന ഏവ മനുഷ്യാണാം കാരണം ബന്ധമോക്ഷയോഃ
ബന്ധായ വിഷയാസക്തം മുക്ത്യൈ നിര്വിഷയം സ്മൃതം"വിഷയാസക്തമായ മനസ് ബന്ധങ്ങള്ക്കായും , നിര്വിഷയമായത്- വിരക്തമായത് മോക്ഷത്തിനും കാരണമാകുന്നു.
ബന്ധായ വിഷയാസക്തം മുക്ത്യൈ നിര്വിഷയം സ്മൃതം"വിഷയാസക്തമായ മനസ് ബന്ധങ്ങള്ക്കായും , നിര്വിഷയമായത്- വിരക്തമായത് മോക്ഷത്തിനും കാരണമാകുന്നു.
ശ്രീരാമകൃഷ്ണന്റെ ഉപദേശം പോലെ ബാങ്കിലെ കാഷ്യര് ധനം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നുണ്ട് - പക്ഷെ അതൊന്നും അത് തന്റെതായി കണ്ടു കൊണ്ടല്ല - അതേ ഭാവത്തോടു കൂടി ചെയ്യുവാന് ശീലിക്കുക.
"ഇഹൈവ തൈര്ജ്ജിതഃ സര്ഗോ യേഷാം സാമ്യേ സ്ഥിതം മനഃ"
"ശുഭാശുഭാഭ്യാം മാര്ഗ്ഗാഭ്യാം വഹന്തീ വാസനാസരിത്
പൗരുഷേണ പ്രയത്നേന യോജനീയാ ശുഭേ പഥി"
യോഗവാസിഷ്ഠ
ശുഭവും അശുഭവും ആയ മാര്ഗ്ഗങ്ങളില് കൂടി ഒഴുകുന്ന വാസന ആകുന്ന നദിയെ പൗരുഷങ്ങളാല് - (കര്മ്മങ്ങളാല്) ശുഭമായ വഴിയിലേക്ക് തിരിച്ചു വിടണം.